Er speelt iets in de wereld. Dat speelt ongetwijfeld al een lange tijd maar de bewustwording, de helderheid lijkt o.a. met de klimaat verandering, het uitsterven van plant en diersoorten en het verdwijnen van de natuur te groeien. Waar zijn wij als mens nu eigenlijk mee bezig? opperen wetenschappers en denken velen die voelen dat iets niet helemaal de goede kant opgaat. Als we uitzoomen lijkt het alsof er een strijd is tussen mens en natuur die de natuur op dit moment lijkt te verliezen. Dat zal ongetwijfeld nooit de uitkomst zijn want de mens kan niet leven zonder de natuur en de natuur wel zonder de mens. Het lijkt zelfs alsof de natuur op dit moment beter af is zonder ons want we nemen meer dan dat we toevoegen. De harmonie tussen wij homo sapiens en onze omgeving lijkt verstoord en als je inzoomt zul je zien dat deze verstoring slechts een uiting is van een verstoring die plaats vind in onszelf. Collectief maar als we nog meer inzoomen uiteraard ook individueel. 

Er lijkt een afscheiding te zijn tussen mens en natuur en een innerlijke afscheiding tussen de mens en zijn eigen natuur. De lelijkheid en destructie die wij afdrukken op de aarde is de uiting van een innerlijke ervaring, een emotie die wij lijden noemen die waarschijnlijk vanuit zijn diepste voortkomt uit het verlangen naar heelheid en verbinding in combinatie met ons gevoel van innerlijke onmacht. Dezelfde destructie die we zien naar de natuur, zien we ook vaak terug in onze eigen levens. Dat zien we terug in neuroses, stress, burnouts, alcoholisme, drugsverslavingen, depressies of in het sluimerende gevoel van niet ten volle leven, niet onszelf zijn. Deze klachten stijgen bij de mensheid in aanzienlijke mate. 

Innerlijk lijden, innerlijke onbalans of innerlijke blokkades maken de mens in zichzelf gekeerd en egoïstisch omdat er altijd een behoeftigheid wordt meegedragen. Die behoeftigheid vraagt vaak onbewust zo dwingend om aandacht dat het een liefdevolle open houding naar de omgeving in de weg staat en dus ook niet kan bijdragen aan een harmonie met onze omgeving die is gebaseerd op respect, geven en nemen. De behoeftigheid is immers enkel gericht op nemen. De onvervulde behoeftigheid kan ook zo om aandacht vragen en destructief zijn dat het persoonlijke groei en andere persoonlijke verlangens in de weg kan staan. Iemand wordt dan onbewust meer geleefd door zijn onvervulde behoeftigheid dan dat hij zelfstandige, spontane en verantwoordelijke keuzes maakt. En dat is zonde want dit weerhoud ons van het floreren in onze potentie en juist dit maakt het leven mooi en onze beleving van leven fijn en gelukkig. 

Een gezondere relatie met onszelf en onze omgeving vraagt dus iets van ons en dan te beginnen bij onszelf. De filosoof Spinoza (1632-1677) zei ooit: ‘Emotie die lijden is, zal ophouden lijden te zijn, zodra wij ons er een duidelijke en nauwkeurige voorstelling van hebben gevormd.’ Ik deel zijn inzicht want wanneer je weet wat veranderd dient te worden kun je je energie hierop richten, kan het vrij stromen in zijn weg en hoeft het niet gefrustreerd te raken. Ik zal trachten in de rest van dit artikel mee te helpen aan de verduidelijking en voorstelling van het diepgeworteld collectief en individueel menselijk lijden wat te maken heeft met interne en externe verbinding en worden wie we van nature zijn. Ik zei al eerder, er lijkt een afscheiding te zijn tussen de mens en de natuur en een afscheiding tussen de mens en zijn eigen natuur. Om te kunnen laten zien waar precies deze scheiding ligt zal ik beginnen met het beeld te schetsen van de natuur.

De natuur en de mens     

De natuur, je kunt er veel omschrijvingen voor geven, iedereen heeft er vast een heldere voorstelling bij maar voor dit artikel wil ik er de volgende definitie aan te geven. ‘De natuur is alles wat we om ons heen kunnen waarnemen en ervaren wat niet door ons mensen bedacht en gemaakt is.’ Een stuk plastic speelgoed noemen wij namelijk geen natuur, een huis ook niet en zelfs bij een bord met vers bereidde producten denken we ook niet, wat een prachtig stukje natuur. Nee dat noemen we kunstmatig of cultureel. 

De natuur is ontstaan lang voordat wij mensen er waren. Planeten, sterren, meteorieten zou je allemaal natuur kunnen noemen maar voor nu zal ik het over de levende natuur hebben. Daarvan weten we dat het met eencelligen begon en dat het zo succesvol was dat het is geëvolueerd tot een groene levendige planeet met enorm veel verschillende soorten en vormen van leven. Soorten zijn uitgestorven, soorten zijn erbij gekomen maar er lijkt altijd een balans te zijn geweest die leven in stand heeft gehouden. Geven en nemen of hoe ze dit in de Disney film ‘the Lion King’ keihard zingen: The circle of life! En deze balans werkt zo goed dat het lijkt alsof er een briljant plan voor uitgedacht is. En hier verschillen de meningen van mensen (nog) weleens maar ik behoor bij de mensen die van mening zijn dat complete willekeur de eigenschap is van de natuur.  

De natuur verloopt zonder dat er een beslissing gemaakt wordt. Het verloopt door een verfijnde afstemming op de bewegingen die steeds in het heden plaatsvinden en willekeurige mutaties. Wat zich in harmonie uit, in verval en soms met destructieve krachten te maken heeft. Indivuduele levensvormen zijn altijd gericht op groei en het verwezenlijken van de aangeboren potentie dat besloten zit in het DNA. Dit lijkt dan ook de drijvende kracht achter leven en bezit voor mijn persoonlijke beleving een werkelijke schoonheid. En omdat er in de natuur geen beslissingen worden gemaakt, er geen keuzes zijn, is de natuur vrij in zijn bestaan.

Mensen zijn voortgekomen uit deze zelfde evolutieketen en uit deze zelfde natuur maar zoals de definitie zegt is alles wat door de mens gemaakt is onnatuurlijk. Wat vreemd is eigenlijk want dit impliceert dat de mens, zoals wij het zien, een eigenschap heeft die niet natuurlijk is. Maar we zijn net als alles toch ontstaan uit de natuur? We delen toch voor een groot deel dezelfde evolutielijn met gorilla’s en chimpansees? Hoe kan het dat als een chimpansee een takje in een mierenhoop steekt en de mieren lekker oppeuzelt, dit als natuurlijk gezien wordt en wij die een kanaal graven als onnatuurlijk. 

De grondslag is dat wij van de evolutie een brein gekregen hebben dat een bewustzijn kent, een voorstellingsvermogen, de mogelijkheid heef tot redeneren, keuzes/beslissingen kan maken en kan creëren. Dit zorgt ervoor dat de natuurlijke willekeur, het natuurlijk verloop, de natuurlijke balans en de natuurlijke vrijheid verdwijnt in onze psyche en wij ons onnatuurlijk kunnen uiten. Wij hebben namelijk een plek gekregen (denk aan een roze olifant, juist! Die plek!) waar wij allemaal herinneringen, indrukken, wensen en angsten kunnen mixen tot een soort van persoonlijke belevingswereld. Een soort creatieve fantasie buffer die staat tussen de werkelijkheid en wat wij doen.

Dat is mooi want dat geeft ons een extra innerlijke ruimte waardoor we kunnen genieten van lekker eten, mooie dingen kunnen maken, handige oplossingen kunnen bedenken voor uitdagingen en zo als soort een leuk leven kunnen ervaren en succesvol kunnen zijn. Maar daar moet een prijs voor betaald worden. Wat de rest van de natuur niet hoeft te doen, moeten wij constant. We ontsnappen er nooit aan, we moeten altijd keuzes en beslissingen maken. En altijd hebben we de verantwoordelijkheid naar onszelf om de goede keuzes te maken en onze eigen ontwikkeling voort te drijven in de goede weg. Groei in onze potentie is net als bij ieder leven ook nog onze drijvende kracht. Zowel bij lichamelijke als bij mentale eigenschappen.

“De mens heeft zijn eigen natuurlijke weg te vinden en creëren om te groeien en floreren in wie hij is. Hij heeft de harmonie zelf te verwezenlijken met de keuzes die hij maakt.”

De psycholoog en filosoof Erich Fromm (1900-1980) omschrijft het mooi: de mens is uit de natuurlijke keten getrapt en verlangt ten diepste weer naar zijn heelheid. Maar dat kan niet meer, er is geen weg meer terug. Dit maakt wat de mens in die zin onnatuurlijk maakt. In een mate doen we niet meer mee met die harmonieuze vrije automatische natuurlijke keten die de Circle of Life vormt. We staan als mens aan de zijlijn, we zijn alleen en staan er alleen voor. Er is niemand die ons leidt, we moeten het allemaal alleen uitzoeken en dat kan zwaar en eenzaam voelen als je niet weet hoe het moet. De natuur is niet meer enkel de kracht achter onze ontwikkeling, voor een deel moeten we het ook zelf doen door steeds in beweging te blijven en keuzes te maken om zowel psychisch als lichamelijk te groeien in ons unieke persoonlijke potentieel. 

Doen we dit niet en maken niet de juiste keuzes, zullen we de gevolgen ervaren in de vorm van emotioneel lijden en alle negatieve uitingen die daar weer uit voortkomen als er niet naar geluisterd en op gehandeld wordt. Vinden we wel het juiste pad, dan zullen we vrijheid, rust, volheid, schoonheid, verbondenheid en liefde ervaren. Dat vraagt om zelfkennis wat iets is waar we als mens prima voor zijn uitgerust. We kunnen immers reflecteren en in combinatie met iets wat het humanistisch geweten heet en we allemaal bezitten (je weet wel, dat kleine stemmetje of dat onderbuik gevoel dat je verteld of iets goed is of niet), het luisteren en acteren naar verlangens, ligt de weg open naar een harmonieus bestaan. Wanneer de mens wordt wie hij is en van hieruit leeft, vind hij zijn natuur terug, wordt hij heel en weer verbonden en dat…dat is natuurlijk fijn.

Ik besluit hiermee het artikel en heb getracht een bescheiden bijdrage te leveren dat inzicht kan geven bij de realisatie van innerlijke harmonie. Ik hoop van harte dat het je iets brengt, mocht die behoefte er zijn. Tot slot zou ik je nog willen uitdagen om jezelf de volgende vraag te stellen en na te gaan wat je met je antwoord zou willen doen. In welke mate leef jij jouw natuur?